A mury runą, runą, runą – o Murze berlińskim

Chodząc po Berlinie ciągle trafia się na ślady krwawej historii XX wieku. To miasto pełne ran, zresztą niezagojonych. Jedną z nich jest Mur berliński, który dzielił miasto i Niemcy od 13 sierpnia 1961 do 9 listopada 1989.
Miesiąc przed początkiem budowy Muru Walter Ulbricht, I sekretarz w NRD, ogłosił, że nikt nie ma go zamiaru budować (znaczące słowa: Niemand hat die Absicht eine Mauer zu errichten). Hm… Miesiąc później mur już stał. Pociągnięto go wzdłuż ulic, przez budynki, zamurowano okna, drzwi, stacje metra. Mur rozdzielił rodziny, przyjaciół, znajomych, zrabował wolność, ograniczył w działaniu… Berlińczycy po obu stronach stali osłupiali i patrzyli na szybko wznoszony mur… Wielu z nich wykorzystało ostatnią okazję, aby przedostać się na zachodnią stronę. Po sierpniu 1961 r. było to prawie niemożliwe, a jednak kilka tysięcy osób, nie godząc się na zamknięcie po wschodniej stronie, podjęło się niebezpiecznej próby ucieczki. Ponad 5000 osób ucieczka się udała. Różnymi sposobami przedostali się oni do Berlina Zachodniego – na fałszywych papierach, przewożeni w bagażniku samochodu, forsując przejścia graniczne różnymi pojazdami, wysadzając miejscami postawiony mur czy przez wydrążone tunele (jednym z nich jest tzw. tunel seniorów – organizatorem tej akcji był ponad osiemdziesięcioletni mężczyzna, który wraz z równolatkami drążył 16 dni tunel pod murem. Grupa seniorów przeszła nim na drugą stronę. Zaskoczeniem była wysokość tunelu, wynosiła bowiem 1,75 m. Starsi państwo tłumaczyli, że chcieli, aby przejście było w miarę wygodne). Wielu z nich zostało rannych podczas ucieczek, ale zdołali przedostać się przez granice.
Ale historia Muru to nie tylko historia z Happy Endem. Ponad 130 osób straciło życie próbując uciekać z Berlina Wschodniego. O nich Niemcy pamiętają. Przy Bernauerstraße na Miejscu Pamięci Ofiar Muru znajdują się tablice poświęcone każdej z tych osób. Dzieci, młodzież, dorośli, kobiety i mężczyźni stracili na Murze swoje życie. Każdy z nich ma swoją historię…. Jedną z tych osób jest Peter Fechter, osiemnastoletni murarz z Berlina Wschodniego, który wraz z kolegą w sierpniu 1962 chciał przedostać się do Berlina Zachodniego. Na miejsce swojej ucieczki wybrali Zimmerstraße, niedaleko Checkpoint Charlie, gdzie stacjonowali Amerykanie. Jego koledze się udało. Peter zaś został ostrzelany przez wschodnich pograniczników. Trafiony kulami padł w tzw. Strefie Śmierci – paśmie między Murem a zachodnią stroną. Krzycząc o pomoc konał on na oczach berlińczyków, którzy zebrali się wokół Muru. Pomoc nie nadeszła… ani ze wschodniej, ani z zachodniej strony… Amerykanie rzucili mu tylko opatrunki… Oficjalnie znajdował się on jeszcze w NRD i Amerykanie musieliby wejść na wschodnioniemieckie terytorium, co mogłoby zostać odczytane jako napaść na NRD. Berlińczycy po zachodniej stronie Mury żądali pomocy dla niego od Amerykanów, ale ci pozostali bezczynni. W końcu po jakimś czasie grupa wschodnioniemieckich pograniczników udała się z pomocą do konającego Petera. Za późno. W drodze do szpitala wykrwawił się na śmierć.
W Berlinie jest wiele miejsc, które są świadkami historii Muru berlińskiego. Podczas tych kilku dni jesienią tego roku odwiedziłam wiele z nich. Za każdym razem wzruszenie ściskało mi gardło. W Pałacu Łez, na Checkpoint Charlie, czy na Bernauerstraße, wzdłuż której znajduje się wielkie muzeum pod gołym niebem: Miejsce Pamięci Ofiar Muru. Bernauerstraße należy do jednych z bardziej znanych berlińskich ulic. Mur dzielił ulicę na wschodnią i zachodnią. Zanim zamurowano okna domów tuż przy Murze, ludzie skakali z okien na zachodnią stronę czy spuszczali się po linach. Wolność była kilka centymetrów dalej…. NRD szybko jednak zamurowało okna lub wyburzyło budynki. Dzisiaj w ziemi znajdują się oznaczenia topograficzne, tablice informujące o budynkach, zdarzeniach, losach ludzi, którzy w tym miejscu próbowali przejść na drugą stronę.
Za kilka dni, 9 listopada, mija 24 lata od zburzenia Muru berlińskiego. Rok 1989 był rokiem przełomowym w Bloku Wschodnim. To, co działo się wtedy w Polsce, odbiło się szerokim echem po Europie. To także przyczyniło się upadku Muru. Ale, że burzenie Muru rozpoczęło się 9 listopada to przypadek, pomyłka, wynik jednego niedomówienia, które pociągnęło za sobą lawinę zdarzeń…

Historia ludzkości jest często wynikiem zbiegu okoliczności, czyż nie?
Marzy mi się świat bez murów…

 

Inne wpisy o historii niemiecko-niemieckiej:

Wioska, która zniknęła w ciągu jednej nocy

Dwie listopadowe rocznice

Point Alpha